Barcelona zoekt eenvoud in een complexe markt: hergebruik als stadse gewoonte

Barcelona is een stad die barst van energie. Drukke markten, volle terrassen, een levendige to-go cultuur. Het is ook een stad waar afval snel zichtbaar wordt: op straat, op de stranden, bij evenementen. Daarom zette Barcelona in op een 18 maanden durende pilot om te testen wat er gebeurt als hergebruik niet alleen wordt aangeboden, maar daadwerkelijk wordt ingebed in het dagelijks ritme van de stad.

Het project kreeg de naam Take Away Returnable, een proefgebied in het innovatieve BCN22@-district. Wat op papier een relatief bescheiden pilot was, dertien deelnemende horecazaken, groeide uit tot een les in samenwerking, gedragsverandering én in de grenzen van vrijwilligheid.

Een netwerk dat durfde te beginnen

In de pilot werkte Barcelona samen met meerdere reuse-operators, waardoor drie verschillende systemen parallel actief waren. Dat lijkt ingewikkeld, maar het was een bewuste keuze: de stad wilde niet één partij voortrekken, maar juist leren hoe interoperabiliteit werkt in een realistische, divers samengestelde markt.

Wat opviel: ondernemers die meededen, waren gemotiveerd en nieuwsgierig. Het project slaagde erin een hecht netwerk van betrokken spelers te bouwen, van horeca tot lokale vernieuwers. Die basis van vertrouwen werd misschien wel de grootste winst van de pilot.

Maar samenwerking alleen is niet genoeg. De praktijk liet zien dat gebruikers vaak wel enthousiast zijn om het idee, maar dat enthousiasme niet vanzelf leidt tot daadwerkelijk gebruik. De bekende “intentie-actie-kloof” speelde ook hier een hoofdrol.

De zoektocht naar eenvoud

In vrijwel elk gesprek kwam dezelfde conclusie naar voren: eenvoud is bepalend. Als een systeem te veel stappen vraagt, verschilt per locatie of werkt met uiteenlopende instructies, dan haken gebruikers af. En dat is precies wat Barcelona tijdens deze pilot tegenkwam.

●      Meerdere operators betekende meerdere soorten verpakkingen.

●      Niet elk retourpunt accepteerde elk bakje of elke beker.

●      Sommige horecaondernemers gaven aan dat zij hun klanten te veel moesten uitleggen.

Voor een stad die miljoenen inwoners en bezoekers ontvangt, is dat simpelweg te complex. Reuse moet niet worden ervaren als een technologie of een project, maar als een service. En een service moet moeiteloos voelen.

Ook juridisch bleef Barcelona tegen grenzen aanlopen. Spanje heeft nog geen stevig nationaal raamwerk dat hergebruik dwingender vormgeeft. Zonder duidelijke regels blijft het voor ondernemers een keuze, en kiezen veel van hen – begrijpelijk – voor het goedkoopste en minst gedoe gevende alternatief.

Wat de stad leerde

De pilot leverde geen spectaculaire cijfers op, maar wel bijzonder waardevolle inzichten. Barcelona ontdekte dat drie factoren elkaar versterken of juist verzwakken:

1. Wetgeving

   
   

    Zonder duidelijke verplichtingen blijft hergebruik een niche optie. De pilot bevestigde dat echte opschaling alleen lukt als single-use minder aantrekkelijk wordt gemaakt en als hergebruik wordt ondersteund met heldere kaders.

   
   

2. Interoperabiliteit

   
   

    Meerdere operators kunnen in één systeem werken, maar alleen als retourpunten “blind” zijn: elke beker, elk bakje, ongeacht aanbieder, kan overal worden ingeleverd. Die stap bleek in de pilot nog niet volledig haalbaar.

   
   

3. Simpliciteit

   
   

    Alle partners benadrukten dat eenvoud het fundament is. Een consument moet niet hoeven nadenken. Een ondernemer moet niets hoeven uitleggen. Hergebruik moet vanzelfsprekend zijn, zoals een bibliotheekpas of een OV-chipkaart.

Vooruitkijken: van district naar stad

Barcelona stopt niet na deze 18 maanden. De pilot was een bouwsteen, geen eindpunt. De partners zetten hun werk voort in twee richtingen:

●      Opschaling naar omliggende regio’s Er wordt actief gewerkt aan vervolgstappen in onder meer Mallorca en andere steden rond Barcelona. De lessen uit BCN22@ worden vertaald naar systemen die op grotere schaal kunnen functioneren.

●      Een stadsbreed hergebruik model ontwikkelen Er loopt onderzoek naar de voorwaarden die Barcelona als geheel nodig heeft om hergebruik in takeaway-voedsel standaard te maken. Dat gaat van logistiek tot wetgeving, van service ontwerp tot communicatie.

Tegelijkertijd dringt de stad er bij de Spaanse overheid op aan om hergebruik steviger in de nationale wetgeving te verankeren. Alleen dan ontstaat een eerlijk speelveld – een voorwaarde die zowel ondernemers als operators steeds opnieuw benadrukten.

Een pilot die meer bracht dan cijfers

Barcelona’s testperiode was soms rommelig, soms uitdagend, maar op veel momenten juist hoopvol. Het maakte duidelijk dat hergebruik geen project is dat je “even” implementeert. Het is een systeemtransitie die vraagt om sterke coalities, politieke moed en vooral: eenvoud die iedereen begrijpt.

En misschien is dat wel de mooiste uitkomst van deze pilot. Niet de aantallen bakjes of bekers, maar de wetenschap dat de stad een netwerk heeft gebouwd dat de volgende stap aandurft. Een netwerk dat van leren naar opschalen wil bewegen.

Barcelona staat aan het begin van iets groots. Geen perfecte pilot, maar een noodzakelijke. Een wijkproef die als echo zal dienen voor een stad die weet: de weg naar hergebruik loopt via eenvoud, samenwerking en volharding.